De Groene Belg

7-Delig Klimaat-Boeken-Dossier Lente 2021

In De Groene Belg-nummers 2096-2097-2098 en 2103 kwamen in totaal 7 nieuwe klimaatboeken aan bod. Die teksten en nog enkele andere, werden hier gebundeld tot dit dossiertje. Veel leergenoegen gewenst. JP Everaerts

INHOUD

INTRODUCTIE: Allen samen de ‘+ 3 ° in 2100’ voorkomen ?

BOEKBESPREKING 1: Het Van Dienderen-ABC van het Klimaat

LITERATUUR: Van ‘Utopia’ en dystopiën tot ‘Climate fiction’, “The Great Derangement” van Amitav Ghosh; over ideologie en ‘productie-apparaat’

KLIMA-BOEK 3: Steven Vrommans grenzeloze ‘Amor Mundi’

‘MOEDER AARDE’: Een halve eeuw persoonlijke betrokkenheid …

KLIMAAT-BOEKBESPREKING 4: Mark Lynas’ ‘Zes Graden’

KLIMAATBOEK 5: Met Bill Gates de ‘klimaatramp’ vermijden ?

KLIMABOEKEN 6-7: “Onder een witte hemel’ & ‘De nieuwe klimaatoorlog’

CONCLUSIE: Ons huidige klimaat verliezen, betekent alles verliezen

INTRODUCTIE

“Ik zou nog eerder verwachten dat een geit het goed doet als tuinier, dan dat mensen verantwoordelijke rentmeesters van de aarde worden”.

James Lovelock, geciteerd in ‘Oog in oog met Gaia’ (Bruno Latour)

Allen samen de ‘+ 3 ° in 2100’ voorkomen ?

Een jaar na de eerste mokerslagen begin 2020 door het ‘coronavirus’ trekt begin 2021 de klimaatbeweging zich her en der weer op gang met nieuwe betogingen en andere acties.

Grote vraag is wel: loont het nog de moeite ? Als je ziet hoe er van het Akkoord van Parijs weinig in huis komt en hoe zowel nieuwe menselijke daden – Rusland dat zijn gasexploitatie in het arctisch gebied uitbreidt – als ‘natuurlijke ontwikkelingen’ – de klimaatopwarming die zich sneller voltrekt dan de wetenschappers voorspelden - ons op nog verder achtervolgen zetten. Zelfs de economische krimp door de coronapandemie betekende maar een klein deukje in de wereldwijde CO2-uitstoot.

Op 2 maart 2021 meldde de VRT dat “het Internationaal Energie-Agentschap (IEA) berekend heeft dat de uitstoot door het fossiele brandstoffengebruik in december 2020 al weer 2 % hoger lag dan in december 2019. Omdat economieën heropleven en veel landen nog geen sterk plan hebben om hun broeikasgassen aan banden te leggen, zitten we nu hoger dan voor de coronapandemie.”https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/03/02/wereldwijd-weer-meer-co2-uitstoot-dan-voor-de-coronapandemie/

Om de doelen van Parijs te halen, zou de wereld tot 2050 elk jaar een CO2-daling moeten realiseren zoals die door de pandemie. “De techniek daarvoor is er wel, maar niets wijst erop dat de wereld van plan is dat halsbrekende tempo waar te gaan maken” schreef Gerard Reijn in De Morgen op 8 september 2020.

Nog vrij nieuw in de ‘klimaatstrijd’ is wel dat activisten nu ook mikken op de financiële machthebbers. De private en de overheidsbanken, de verzekeraars, de pensioenfondsen …

Frans Declerck, één van de motoren achter Grootouders voor het Klimaat en gewezen topman van Triodos Bank, verklaarde bij de VRT: “We moeten investeringen en beleggingen sturen naar projecten die consumptie in lijn brengen met het Klimaatakkoord van Parijs."

De beweging vraagt ook "de overheden om duurzaam te denken, om financiële instellingen te verplichten bij te sturen én om een stimulans te bieden aan particulieren die duurzaam beleggen." https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/03/11/grootouders-voor-het-klimaat-vragen-55-plussers-banken-en-overh/

Er is een hele internetcampagne opgezet, te vinden op: https://www.grootoudersvoorhetklimaat.be/onzecenten/

Ook aktief bij ‘Grootouders voor het Klimaat’ is een man met wie het op de klimaatbetogingen van 2019 en begin 2020 altijd aangenaam praten was: oud-VRT-journalist en volksvertegenwoordiger voor Agalev/Groen, Hugo Van Dienderen. Van zijn hand en twee van zijn familieleden verscheen eind 2020 een klimaatboek dat hier als eerste in een lange rij nieuwe klimaatboeken aan bod komt.

KLIMAAT-BOEK 1

Het Van Dienderen-ABC van het Klimaat

Een klimaatbewuste familie als geen ander: Hugo Van Dienderen met dochter Ilse Van Dienderen en haar dochters Amber en Muse Paris

“Veel slecht nieuws, maar nog meer goed nieuws” ?

“Een verfrissende mix van aanklacht om wat onrecht is en van hoopvolle initiatieven, in dienst van het leven.” Kunnen we het Klimaatboek van drie generaties Van Dienderen – Hugo + dochter Ilse + kleindochters Amber en Muse – beter introduceren dan met die inleidende woorden van Luc Vankrunkelsven vooraan in het boek ?

Hugo, Ilse en Amber schreven het. Muse illustreerde het.

Het doel van het boek wordt door Hugo zo samengevat: “Een heldere kijk geven op de klimaatcrisis, de zware gevolgen hiervan en wat we kunnen doen om die te beperken. Je leest over de harde realiteit maar ook en vooral over hoopgevende initiatieven en acties. We hebben ze aangevuld met onze eigen commentaar en anekdotes.”

Van Agro-ecologie langs Amazonewoud, Chocolade en ‘Green Deal’ over Koraal en Schone Lucht tot Zeewier en Zuidpool behandelt het boek zo’n 170 thema’s op telkens een halve tot een hele pagina. Op het eerste zicht kan de aanpak overkomen als die van een Encyclopedie en wie leest er nu een Encyclopedie ? Hier valt dat echter mee, want het boek laat zich wel degelijk in één keer helemaal uitlezen. Wel een dagje er voor uittrekken want het telt 150 pagina’s.

Op pagina 3 is het schrijfster Anne Provoost die een goed woordje voor het boek doet door te stellen dat “ik van het ABC van het Klimaat bijzonder veel heb opgestoken.” “Een uiterst handige gids in klare taal die ons rondleidt in de vele dimensies van de klimaatcrisis. Er is veel slecht nieuws in dit boek, maar er is nog meer goed nieuws.”

Zo luidt de mening van nog een derde ‘inleider’: professor Paul De Grauwe. De Grauwe die op wel heel veel plaatsen opduikt, was ooit nog senator en volksvertegenwoordiger voor de liberale VLD. Voelt u het komen ? Lof van een blauwe voor vier groenen …

https://www.youtube.com/watch?v=LPE3VyITvns

De Grauwe lijkt me het soort prof/politieker waar Greta Thunberg het van op haar heupen krijgt. Het Al Jazeera-programma ‘Upfront’ had op vrijdag 12 maart een interview met de Zweedse. Wat ik daar van onthield is dat ze er zich vooral aan ergert hoe de beleidsmensen maar niet de urgentie willen inzien, de hoogdringendheid van de klimaatcrisis. Ze stelt ook dat we geen plannen moeten maken voor 2050. Dat is op de lange baan schuiven. We moeten NU handelen. Je zal Thunberg zeker niet horen zeggen dat “er meer goed nieuws is”.

Beter dan pessimisme en optimisme: realisme

“Hoop”, “Hoop”, “Hoop” … Het woord Hoop komt in ‘Het ABC van het Klimaat’ op de eerste 8 inleidende tekstpagina’s – met getuigenissen van een 20-tal mensen - wel 11 keer voor. Getuigt dat niet van het schier hopeloze van de toestand ? Als iedereen maar weer beklemtonen wil dat we hoop moeten hebben ?

Maar mag je mensen ‘valse hoop’ geven ?

Zelf ondertussen auteur zijnde van honderden artikels over niet alleen de klimaatproblematiek maar de hele brede ecologische kaalslag door Homo Sapiens, denk ik dat we noch pessimistisch, noch optimistisch maar realistisch zijn moeten. Omdat de toekomst nooit vast ligt – het kan door onverwachte gebeurtenissen en evoluties buiten ons menselijk blikveld altijd onvermoede kanten opstuiten – en omdat we alleen met een zo nuchter mogelijke kijk niet eens zozeer ‘de wereld’ aan ons aanpassen kunnen, maar vooral onszelf zo goed mogelijk aan de wereld aanpassen kunnen.

Gelukkig rijkt het ‘ABC van het Klimaat’ daar heel wat benodigde informatie toe aan. Zelfs voor de ‘doorwinterde ‘klimaatbewusteling’. Ter illustratie, een reeks voorbeelden.

Arm versus rijk – Het Mattheus-effect

Wist u bv. dat gezinnen met een laag inkomen tot vier (4 !) keer minder CO2 uitstoten dan de rijkste gezinnen van ons land ? Toch zijn het de beter begoeden die van allerlei ecologische premies genieten, zoals die voor isolatie. Bovendien lijdt wie arm is, vaak het meest onder problemen zoals verkeerslawaai en luchtvervuiling.

Op wereldvlak herhaalt zich het scenario: de armste landen die het minst bijdroegen tot de CO2-uitstoot, betalen er de hoogste prijs voor. In de vorm van bv. overstromingen en/of verwoestende orkanen zoals ‘Idai’, de dodelijkste cycloon ooit (in 2019) in Zuidoost-Afrika.

Nog een argument tegen kernenergie

Iets dat je lezen kan bij het trefwoord ‘Droogte’, sloeg me echt met verstomming en ik kan het nauwelijks geloven. Maakten de auteurs hier echt geen vergissing als ze dit schreven: “België exploiteert zijn watervoorraden intensief. Twee derde gebruiken we om de kerncentrales af te koelen (!), een vijfde gebruikt de verwerkende industrie, terwijl de distributie van openbaar water amper 10 % voor haar rekening neemt.”

Aangezien er een uitroepteken staat, valt aan te nemen dat de auteurs zich niet vergist hebben. Wel: ziedaar dan nog een argument tegen kernenergie: het vreet enorm aan onze (zoet-)watervoorraden !

Geld is er, nu de schone technieken nog verder ontwikkelen

Onder ‘Emissions Gap Report’ valt dan weer te vernemen dat bij ongewijzigd beleid we tegen het eind van de eeuw “afstevenen op een opwarming van 3,2 graden. Dat betekent dat heel wat delen van de aarde gewoon onleefbaar worden voor de mens.”

“Koele cijfers die me mistroostig maken” noteerde Amber Paris erbij. “Want als we de vermindering niet halen, ziet het er heel slecht uit voor mij en mijn kinderen.”

Dat er geen geld zou zijn voor een beter klimaatbeleid, vind je enkele pagina’s verder weerlegd: “Het IMF berekende dat verschillende overheden de fossiele industrie in 2017 maar liefst 5.200 miljard dollar toestopten. Dat is evenveel als alle banken samen verloren in de fameuze bankencrisis van 2028.”

Nog interessant nieuws, dit keer onder het kopje ‘Geothermie’: “99 % van onze planeet is warmer dan 1.000 graden. 99 % van de rest is nog altijd heter dan honderd graden.” Maar allé, wat zitten we ons nog met Saoedische of andere stookolie te verwarmen ? Er valt ongelooflijk veel geothermische of aardwarmte te putten, alleen werd er nog onvoldoende in de technieken daarvoor geïnvesteerd.

Aan de kusten valt dan weer de getijdenenergie te benutten. In Schotland hebben ze daartoe al ‘onderwaterwindmolens’ ! Ooit van gehoord ?

Tussendoor nog vermelden dat de vezels van de hennep-plant voor tal van toepassingen prima het plastic vervangen kunnen en dat ook gras heel wat CO2 kan vasthouden. “Bacteriën in een goed onderhouden weiland kunnen zelfs de methaanuitstoot van de koeien neutraliseren en benutten voor plantengroei.” De natuur als bondgenoot. Denk ook aan het nut van bossen voor CO2-opslag. Maar dan moet er wel ruimte zijn voor die bossen en voor groen in het algemeen. Zo zijn we beland bij de topic ‘overbevolking’.

Bevolkingsbeperking overal

Positief is alvast is dat de auteurs het bevolkingsprobleem niet straal ontkennen, maar ze maken wel een vreemde redenering. Eerst stellen ze dat volgens sommige mensen “de bevolkingsgroei aanpakken, de beste manier is om de klimaatverstoring tegen te gaan”. Daarna maken ze een sprong naar het Zuiden waar “de kinderrijke gezinnen niet de grootste uitstoot van broeikasgassen veroorzaken.”

Even verderop heet het dat “de hoofdaandacht dus naar de industrielanden moet gaan”. Inderdaad: door ook daar de overbevolking te doen dalen. Liefst zelfs nog sneller. Lezen we een pagina eerder (p. 96) niet dat “de gemiddelde burger de grootste impact op klimaat en milieu heeft” door al “de spullen”die hij en zij kopen. Consuminderen dus. En hoe doe je dat efficiënter dan met minder consumenten ? Met meer consumenten kom je, zelfs als je er in slaagt iedereen beduidend minder te doen consumeren, nog aan meer consumptie.

Laten we ons ook niet van het bevolkingsprobleem afmaken door erop te focussen dat “in veel landen de bevolkingsgroei al gestopt is”. In Afrika komt er niets minder dan een verdrievoudiging van de nu al vaak arme bevolking. Van nu 1,4 miljard naar meer dan 4 miljard in 2100. “Wat dan ? Inzetten op: onderwijs en vorming voor meisjes, op toegang tot voorbehoedsmiddelen, op gezondheidszorg en op sociale zekerheid in het algemeen.” Inderdaad. Roerend over eens. Probleem is wel dat door ‘corona’ miljoenen meisjes van onderwijs verstoken blijven.

Langs Tuvalu naar de (ver-)‘Zuippool’

‘Tandwielkasten’, ‘Teken’, ‘Thoreau’, ‘Torekes’, ‘Tournevie’, (‘Trump’), ‘Tuvalu’: ziedaar de 7 topics in het boek die beginnen met de letter T en waarvan ik er u 6 graag wat toegelicht had. Maar als ik zo zou doorgaan, hoeft u het boek niet te kopen.

Eindigen doet het op de Zuippool, euh de Zuidpool. Daar én elders dreigt het een ‘koud verzuipen’ te worden als alle ijs er smelten zal en de zeespiegel met 58 meter stijgt ! Het laatste boekzinnetje stelt dit: “Vlaanderen behoort tot de lage landen en is heel gevoelig voor overstromingen”. Toch boycot ‘Vlaams’ NVA-minister Demir de Belgische bijdrage tot het Europese klimaatplan. Cui bono ?

Sterven door watergebrek in een wereld onder water …

Voor we in het boek aan de Zuidpool toekomen, is er bij de letter W aandacht voor Waterbus, Waterkracht, Waterstof en … Wijn maar niet voor Waterstress of Watertekort. (Zoals het ook onbegrijpelijk is dat Biodiversiteit het aBc niet haalde.)

Wat Waterstress of Waterschaarste betreft, weten we dat sinds het Zuid-Afrikaanse Kaapstad in 2018 al eens bijna totaal zonder drinkwater viel, dit tal van wereldsteden te wachten staat. Met name megasteden die afhankelijk zijn van smeltwater uit de bergen gaan grote watertekorten tegemoet als de gletsjers verdwenen zullen zijn. En water: daar kan een mens geen dag zonder. Dat wordt een veel groter probleem dan het voedselprobleem. Zeker op een opwarmende aarde, waarvan de kustgronden door zout zeewater overspoeld én onvruchtbaar gemaakt worden.

Afrondend: dankzij de Van Dienderens zijn we een stuk beter Klimaat-geletterd. We hebben veel bijgeleerd en ook aangename dingen ontdekt. Misschien zijn we nu zelfs over het algemeen ‘hoopvoller’ gestemd dan bij aanvang ?

Jan-Pieter Everaerts

‘ABC van het klimaat’, Ilse Van Dienderen, Amber Paris, Hugo Van Dienderen, Muse Paris (illustraties). Willems Uitgevers. Bestellen kan via www.grootoudersvoorhetklimaat.be/abc-order/ of in de betere boekhandel.

LITERATUUR

Van ‘Utopia’ tot dystopieën tot ‘Climate fiction’

Toekomstboeken zijn er in velerlei soorten. Utopieën bijvoorbeeld zoals het baanbrekende ‘Utopia’ (Leuven, 1515) van Thomas More maar ook dystopieën à la ‘Brave New World’ (1932, Aldous Huxley) en ‘1984’ (1949, George Orwell).

Een apart genre van toekomstroman betreft de ‘klimaatfictie’. In het Nederlands taalgebied zijn we er niet zo bekend mee, maar in het Engels is de ‘cli-fi’ wel een fenomeen. “Elle fait fureur”, schreef Jean-Claude Vantroyen in ‘Le Soir’ van 5 april 2019: “La ‘climate fiction’ va réchauffer la littérature.»

Het artikel bevatte tal van boektitels beginnende met het in 1962 verschenen ‘Le monde englouti’ van de Engelsman J.G. Ballard: ‘The drowned world’. ‘De verdronken wereld’ schetste een post-apocalyptische toekomst waarin door de opwarming het grootste deel van de aarde onbewoonbaar is geworden.

1962 ? Juist. Van minstens 1958 was in wetenschapskringen bekend dat het klimaat aan het ontsporen gebracht was. Hoe komt het dan dat ‘cli-fi’ niet vroeger furore maakte ? Het antwoord op die vraag is te vinden in een boekbespreking die Gie Goris schreef voor het magazine MO* van herfst 2018. Titel: “De catastrofe is een mogelijkheid”.

“The Great Derangement” van Amitav Ghosh;

over ideologie en ‘productie-apparaat’

Goris opende met dit citaat: “Als er één zaak is die de klimaatverandering onweerlegbaar heeft aangetoond, dan deze: de wereld uitsluitend bekijken en beschrijven zoals hij is, komt neer op collectieve zelfmoord.” Aan het woord: de Indiase romanschrijver Amitav Ghosh in ‘The Great Derangement, Climate Change and the Unthinkable’. (2016)

In dat boek vraagt Ghosh zich af waarom onze grootste existentiële uitdaging zo afwezig is, ook in de literatuur.

Volgens Ghosh heeft “de afwezigheid van klimaatverandering in de wereldliteratuur alles te maken met de gietvorm waarin de moderne roman ontstond.” Die omschrijft Ghosh “als een cultuur ‘waarin het onwaarschijnlijke gebannen werd en het alledaagse centraal kwam te staan’”. Het gevolg is dat “de catastrofe niet langer gezien werd als rationele mogelijkheid. Literair kwam ze terecht in niches zoals de sciencefiction. Politiek moest ze niet langer als mogelijke uitkomst gezien worden.”

Gezien het verbranden van olie de hoofdschuldige is voor de uitstoot van CO2, gaat Ghosh dieper in op de dominantie van de olie. Hij stelt “enorme inspanningen” vast “van het machtscomplex, met name militaire kringen en inlichtingendiensten, om de op olie gebouwde status-quo te verdedigen, niet zozeer tegen de dreiging van klimaatverandering als wel tegen de bedreiging die uitgaat van klimaatactivisten die een heel ander productie- en consumptie-apparaat eisen.”

In ’De Grote Verdwazing’ legt Ghosh uit dat “het strijdtoneel voor de toekomst niet het persoonlijke geweten is, maar het productie-apparaat dat het extreme weer, de opwarming van de aarde, het smelten van polen en gletsjers, de stijging van de oceaanspiegel … veroorzaakt.” De vraag is dan ook of klimaatactivisten “erin slagen de ideologie van eeuwige groei en de koolstofeconomie te stoppen en te veranderen.”

De kans om een op hol slaand klimaat nog te voorkomen, is er nog, maar de tijd tikt weg. Ghosh vreest dat “die tikkende klimaatklok niet in overeenstemming te brengen is met de traagheid waarmee massabewegingen zichzelf opbouwen en impact op de besluitvorming krijgen.” Daarom dat hij rekent op bestaande massa-organisaties.

Nu zou je verwachten dat als Ghosh het over ‘het productie-apparaat’ heeft, hij zou opteren voor de vakbonden als mogelijke ‘game changer’, maar volgens Goris kijkt de auteur vooral naar de religies. Vol lof is hij voor de klimaatencycliek ‘Laudatio Si’. Gie Goris moest echter opmerken dat het met “de massale mobilisatiekracht van de kerk voor rechtvaardige transitie toch wat tegen valt.”

KLIMAAT-BOEK 3

Steven Vrommans grenzeloze ‘Amor Mundi’

“Het is onmogelijk een accuraat beeld te geven van de wereld eind 2034.”

Aan het woord: de vroegwijze negenjarige Man Bashar Vande Putte. Geboortejaar: 2025. Pechvogel par excellence, want al van in de moederschoot is hij getuige hoe het op Aarde fataal fout loopt. Sinds lang voorspeld, maar daar is ze dan, na 75 jaren (1950-2025) van Grote Versnelling: de Grote Botsing. De Synchroschok, waarbij de ene calamiteit na de andere volgt en ze elkaar dramatisch verergeren.

Met een vertelfiguur die geboren wordt in 2025 zitten we duidelijk in de fictie. Zoals hierboven gezien is ‘climate fiction’ als literair genre verre van ‘nieuw’, maar voor het Nederlands taalgebied kan ik me geen ander werk voor ogen halen dan Steven Vrommans nieuweling ‘Amor Mundi’. (2021)

“Een positieve post-apocalyptische roman”, zo staat er te lezen op de achterflap van “Ommekeer, Memoires van een omwentelingskind (2025-2052)”.

De al lang voorspelde ‘synchroschok’

Elke neoluddiet zal vreugdesprongetjes maken als hij verneemt dat het begin 2025 tot een SMBO komt: de lang verhoopte “Social Media Black-Out” ! Fakebook, Twiettetwit en al dat gedoe: van het ene op het andere moment functioneren ze niet meer. Vreselijk voor al hun verslaafden. Hemels voor al de anderen.

Maar waar het overal opduikende bericht ‘No longer available, becouse of enough’ eerst alleen de ‘socials’ (be-)treft, wordt het een pak ernstiger als dat dit wordt: “Money is no longer available, because of enough”. “Alle virtuele geld is weg.” “Die nacht wordt het plots heel stil in de straten.” Nog stiller dan toen ‘corona’ begin 2020 toesloeg.

Gaan de mensen elkaar dan maar uitmoorden om toch nog iets tussen de tanden – elkaar – te krijgen ? Neen want Steven Vromman laat de politici een truuk bedenken: het nog circulerende geld wordt sterk in waarde verhoogd en zie, er wordt zelfs een “Europees basisinkomen – al is het aan de lage kant – ingevoerd”.

Nog niet eens aan pagina 50 toegekomen, treft nog een derde ramp de wereld: een nieuw dodelijk ‘demetervirus’. De al lang voorspelde ‘synchroschok’ wordt realiteit. Megaproblemen die tegelijk toeslaan en systeem en burgers doen “in elkaar klappen”.

Maar niet gepanikeerd, Stevens personages die hij ons nu al allemaal introduceerde en die luisteren naar namen zoals ‘Apple, ‘Mona’, ‘Hope’ … - ze zullen het - op enkelen na - nog 250 pagina’s volhouden. Terwijl ze nochtans – nog altijd maar in 2025 – er ook een kernoorlog bovenop krijgen. Gelukkig niet om Hoek van Holland. Iets verderaf: tussen Pakistan en India.

‘Failed states’ maken plaats voor autonome stadsregio’s

Ondertussen functioneren in eigen land zowel het federale als het Vlaamse niveau nog nauwelijks maar in Gent nemen ze het heft in eigen handen. De stadsraad begint met de organisatie van de eigen voedselvoorziening. Dat gaat wel ten koste van al de paarden in de omgeving. Die nemen te veel kostbare grond in ...

Door de 12 ontplofte kernbommen in de Indisch-Pakistaanse oorlog beleeft de Aarde tijdelijk een “nucleaire winter die voor het eerst deze eeuw voor een algemene afkoeling van de planeet zorgt”. Maar er is wel een “ongeziene impact op de biodiversiteit” en er zijn “naar schatting 95 tot 130 miljoen ontheemden of vluchtelingen. Triest record.”

Als dan ook nog België uiteenvalt in stadsregio’s, blijkt vooral ‘de autonome stadsregio’ BeterGent het goed te doen. “Steeds meer mensen willen in Gent komen wonen” en de bevolking klimt naar 2 miljoen. (Ter vergelijking: in 2020 telde Gent 263.608 inwoners.)

Aangekomen in het jaar 2038 en op pagina 121, zijn we beland in de puberjaren van Man Bashar. Daarin duikt een terreurgroep op, in de vorm van dood en vernieling zaaiende ‘consubendes’. Maar ondertussen staat het water steeds hoger aan de lippen van veel grote kuststeden nu de “hele westelijke Arctische ijskap dreigt in te storten.” Aan de ‘Vlaamse’ kust komt het tot een grote uittocht. Ook weer richting ‘BeterGent’. “Hoe lang blijft Gent nog een leefbare stad ?”

Greta’s ‘Wereldregering van de Stedenraad’

Met de ‘Aeromoddeler’ brengt de auteur een nieuwe wending in het verhaal: met dit ‘zwerf-luchtschip’ trekken Man Bashar en enkele gezellen op wereldreis wat hen toelaat de evolutie in Afrika, Azië en Noord-Amerika met eigen ogen in vogelvlucht waar te nemen.

Greta Thunberg mag ook niet ontbreken: onder haar leiding gaat zomer 2041 de ‘mondiale Stedenraad’ van start. “Alle stadsregio’s met meer dan een half miljoen inwoners krijgen een uitnodiging om mee na te denken.” Protest ! Wat met de milieubewuste ‘Slow City’s’ met hun maximaal 50.000 inwoners ? Wat met het wereldwijde platteland ? Zouden zij door Greta over het hoofd gezien worden ? Kan de Zweedse zo wreed zijn ?

Collapsonauten, vulkaanvluchtelingen en chihuahua’s

Uit Afrika komt er “goed nieuws”: de bevolkingsgroei daalt er, zodat het continent in 2050 geen 2,6 maar 1,9 miljard mensen zal tellen.

Toch “blijven de vooruitzichten voor het tweede deel van deze eeuw allesbehalve rooskleurig”. Mede doordat enkele ‘schurkenstaten’ – zoals het ‘New America’ van president Jared Kushner - het voor de wereld blijven verpesten. In Gent volgen zeshonderd burgers een opleiding door Pablo Servigne tot ‘collapsonaut’.

De vrees voor een uitbarsting van de supervulkaan in Yellowstone National Park brengt een stroom ‘vulkaanvluchtelingen’ op gang. Yellowstone ontploft ook effectief.

In BeterGent zijn ze ondertussen al met 2,5 miljoen mensen wat de stadsraad ertoe aanzet om na de paarden, ook de 80.000 honden aan te pakken. Ze eten teveel. Dus mag de bevolking alleen nog kleine honden houden. Chihuahua’s … Aan een verkleining van de mensen wordt blijkbaar niet gedacht. Maar gezien mensen veel meer eten dan honden, zou daar meer mee bespaard kunnen worden.

“Het ideale weerpatroon eigenhandig beëindigd”

Wanneer de ‘Aeromoddeler’-wereldreizigers weer zijn thuisgekomen, ligt de even meer op de familierelaties maar ook het Wereldparlement blijft iedereen bezig houden.

Dat parlement debatteert ook over het bevolkingsvraagstuk. Blijkbaar zou nog in 2045 “zowat iedereen het erover eens” zijn “dat bevolkingsgroei niet de belangrijkste oorzaak is van de ecologische ontsporing”. Toch beseft men dat “het iets makkelijker is om binnen de ecologische grenzen te blijven als de bevolking stabiel blijft”. Vraag: hoe ?

De nadruk ligt op “onderwijs voor meisjes en het uitrollen van basisgezondheidszorg. Religieuze leiders die zich uitspreken tegen anticonceptiemiddelen riskeren zware taakstraffen in vluchthuizen voor mishandelde vrouwen.” Voorwaar een origineel idee !

Eind 2047 blikt Man Bashar op zijn jonge leven terug, beseffend dat “in de tijdsspanne van één mensenleven, ongeveer alles veranderd is. (…) Vandaag is het officieel. De Aarde is nu gemiddeld twee graden warmer dan in 1880”. “Het ziet er naar uit dat we een periode van 12.000 jaar met het ideale weerpatroon eigenhandig hebben beëindigd”.

Methaanbom, zelfmoordfeestjes, eco-euthanasie én …

Op pagina 209 komt er zowaar nog een ‘boreling’ bij. De roman tracht het nog krijgen van kinderen aanneembaar te maken door de nadruk te leggen op positieve ontwikkelingen. Zo zal als alle inspanningen worden volgehouden, “de opwarming tegen het einde van de eeuw tot drie graden” beperkt worden. Valt daar mee te leven ?

Moeten we overigens niet zoals een vriend aan wie ik het boek liet zien, stoppen met spreken over klimaatopwarming: “het zal vooral klimaatchaos worden.” “Klimaatchaos in het Zuiden” titelde anno 2009, ook al de documentaire van Antwerpenaar Geert De Belder. ( trailer: https://vimeo.com/30480988 ; bespreking: https://pala.be/fr/artikel/shockumentary-klimaatchaos-in-het-zuiden )

Die chaos leidt er ook toe dat – volgens de voorspelling van Steven Nostradamus – in 2050 “de Arctische methaanbom ontploft”: uit de ontdooide Siberische permafrost ontsnapt een enorme hoeveelheid methaan, een extreem fel klimaatgas.

Man Bashar zucht dan ook: “We zijn verdoemd, deze ramp kunnen we niet overleven. Nog een verdubbeling van de temperatuurstijging in misschien tien jaar tijd, is het einde van het grootste deel van de mensheid.”

Jongeren die de ernst van de toestand beseffen, gaan over tot ‘zelfmoordfeestjes’. Ouderen nemen deel aan ‘maakplaats-programma’s: eco-euthanasie.

Stelt u die voor uzelf nog even uit, beste lezer, want er is nog meer op komst.

Maar wacht even. Ik heb u nu al veel te veel verteld. Mag ik niet ook nog het einde verklappen ! Laat auteur/tovenaar Vromman het finaal nog goed aflopen of eindigt het in een nachtmerrie ? Leest u het boek maar en laat ons – Steven en mij – weten wat u er van vindt en meer bepaald van de ontknoping.

Jan-Pieter Everaerts

‘Amor Mundi’ kan hier besteld worden: Bestel Amor mundi (google.com) alsook in de betere boekhandel.

‘MOEDER AARDE’

Vlnr: Charles David Keeling, Rachel Carson en het eerste Rapport van de Club van Rome

Een halve eeuw persoonlijke betrokkenheid …

1958: Uitgerekend in het geboortejaar van ondergetekende start Charles David Keeling op Hawaii zijn metingen naar het opwarmen van de aarde door menselijke activiteiten.

1962: Rachel Carson publiceert ‘Silent Spring’ / ‘Dode Lente’.

Eind jaren zestig: ‘Het Rijk der Vrouw’ brengt elke week een ‘S.O.S. Natuur’-pagina, over het bedreigde Koraal, dieren zoals poolvos en Przewalskipaarden, maar ook over onze merels, mussen, salamanders, korenbloemen …

1970-75: In het Oost-Brabantse Hageland voegen we met de ‘Natuur Scouts’ de daad bij het woord door vogelvangst-netten stuk te snijden, jagers lastig te vallen, hun gekweekte fazanten vroegtijdig los te laten … Gevolg: een breuk met het WWF.

1972: De Club van Rome publiceert ‘The Limits to Growth’ / ‘Grenzen aan de groei’.

Ziedaar beste lezer hoe het voor mezelf begon, mijn belangstelling en inzet voor ‘Moeder Aarde’. Een halve eeuw lang al, van toen ik met die ‘Natuur Scouts’ begon, volg ik de problematiek van wat ‘leefmilieu’ ging heten en nog later in ‘Vlaanderen, ‘omgeving’, maar wat ik liever ‘de natuur’ noem.

1992: Milieutop Rio. “Te vol en te vuil” betitelt De Volkskrant de ‘Planet of the Humans’.

Voor de BRT maken we in een coproductie van Mediadoc en Cosmokino de documentaire ‘Walk Across America for Mother Earth’.

1997: Kyoto: de klimaatopwarming leidt eindelijk tot wereldafspraken.

2009: start van ‘De Groene Belg’; motivatie: de alarmberichten over de Brusselse luchtvervuiling

2011: Fukushima: Tweede grote historische kernramp (na Tsjernobyl; 1986)

2019-2020: Corona + enorme bosbranden Siberië, Californië, Amazonië, Australië …

1970-2021: 51 jaar dat het alleen maar erger werd: de berichten over het omhakken van regenwouden, het uitroeien van ‘wilde dieren’ en daar tegenover dan de explosie van de menselijke bevolking wiens voortbestaan nu zelf bedreigd wordt door de zelf veroorzaakte milieuvervuiling, virussenverspreiding, klimaatchaos …

Het helpt bouwvakkerszoon te zijn om het simpele feit onder ogen te zien dat elke mens die er bij komt, een stuk natuur minder betekent, want mensen zijn niet tevreden met een hol in de grond. Ze bouwen en verbouwen, landbouwen, mijnbouwen …

2021: Dat het mensdom in staat geacht moet worden om de planeet in zijn totaliteit onleefbaar te maken: dat besef dringt echt diep tot me door bij het lezen van de geactualiseerde uitgave uit 2020 van het boek ‘Zes graden’ van Mark Lynas. De eerste versie uit 2007 heb ik gemist maar dankzij Uitgeverij EPO bekwam ik wel de tweede (met als originele Engelstalige titel “Our Final Warning – Six Degrees of Climate Emergency”).

Ik kan je meteen verklappen dat het boek mij – ook mij nog – van mijn sokken blies. Dit is van het ergste dat ik ooit las.

Zal ik het voor u proberen in grote lijnen te schetsen ? In de hoop dat u het zelf ook zult lezen. Want een verwittigd mens is er twee waard en zonder dit soort toekomstschetsen diep tot je door te laten dringen, kan je niet goed geïnformeerd beslissingen nemen over je eigen leven en dat van wie je lief is. JP Everaerts

KLIMAAT-BOEK 4

Mark Lynas’ Zes Graden

Hoeveel boeken werden er al over het klimaat gepubliceerd ? Het Amerikaanse ‘An inconvenient truth’ uit 2006 (boek én docu) is wellicht het bekendste. Het Franse ‘Oog in oog met Gaia – Het nieuwe klimaatregime’ (2015) van Bruno Latour is één van de intelligentste maar ook minder toegankelijk. (zie DGB 1615) ‘De kikker die zich niet laat koken: klimaat in beweging’ (2018) van Luc Vankrunkelsven één van de meest concrete. (DGB 1615). ‘Als de laatste boom geveld is, eten we ons geld wel op’ van Ludo De Witte (2017) dan weer één van de meest linkse, met als ondertitel: ‘Het kapitalisme versus de aarde’(DGB 1615). De vier liggen hier voor me en ik nam ze na lectuur van ‘Zes Graden’ opnieuw door.

Bleek dat ‘Zes Graden’ echt wel het verst doordenkt.

Leo Meyer - editor IPCC Synthese Rapport 2014 – schrijft op de eerste binnenpagina: “Dit boek geeft een schrikbarend beeld van wat er in het allerergste geval nog deze eeuw door de klimaatverandering zou kunnen gebeuren. Die kans is heel klein, maar de 3 graden waar we nu op afstevenen, is al erg genoeg. Lees en huiver, en help vooral mee het Klimaatakkoord uit te voeren – het kost maar een schijntje vergeleken bij Corona !”

Lynas leidt zijn boek zelf ook krachtig in: “Toen ik aan het schrijven van dit boek begon, dacht ik dat we de klimaatverandering waarschijnlijk wel zouden overleven. Nu ben ik daar niet meer zo zeker van.”

Zes hoofdstukken telt ‘Zes Graden’: één voor elke graad extra ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. De titel voor elk hoofdstuk kan heel kort zijn, te beginnen met:

1° C

Lynas vertrekt bij wat “De krantenkop van de eeuw” had kunnen zijn. “Het gebeurde in 2015.” “Het Britse KNMI bracht een persbericht waarin stond dat “de gemiddelde temperatuur aan het aardoppervlak nu voor het eerst 1 ° C boven het pre-industriële niveau uitkomt”. Het niveau van 1850-1900 toen de industrie haar duivels ontbond en massaal CO2 (kooldioxidegas) de lucht begon in te jagen.

Dat er iets loos was, daarvan was atmosferisch chemicus Charles Keeling zich in 1958 al bewust. Op Mauna Loa, een reusachtige vulkaankegel op Hawaii, begon hij voor het eerst de hoeveelheid CO2 in de lucht te meten. Hij toonde als eerste dat die hoeveelheid toeneemt en wel in een zaagtandpatroon, de ‘Keeling Curve’.

Groeiend bewustzijn in de wetenschappelijke en later ook politieke wereld leidde tot internationale conferenties zoals die van Kyoto en Parijs. Maar “het maakte allemaal geen verschil”, schrijft Lynas. “Niets van dit alles heeft ook maar de geringste deuk geslagen in de steeds steiler oplopende lijn van de Keeling Curve.”

We hebben een stabiel maar enorm ingewikkeld weerssysteem op hol doen slaan en we hebben er zelfs geen benul van waar dat allemaal toe kan leiden. Wereldwijde opwarming ja, maar in Europa kan het kouder worden door het wegvallen van de ‘Warme Golfstroom’ die zelf weer onderdeel is van een ingewikkeld systeem van oceaanwater-circulatie dat men de ‘Atlantic Meridional Overturning Circulation’ noemt (AMOC). Die circulatie wordt o.a. verstoord door het in de oceaan terecht komen van enorme hoeveelheden smeltwater.

De stijgende zeespiegel wereldwijd maakt nu al tal van eilanden onbewoonbaar en dat wordt nog verergerd doordat in veel gebieden zich ook een bodemdaling voordoet. Soms van nature, soms door de mens veroorzaakt. Voor megasteden worden immers massa’s grondwater opgepompt. Wat er o.a. toe lijdt dat Indonesië een nieuwe hoofdstad bouwt want grote delen van Jakarta worden onbewoonbaar.

Een hetere planeet leidt ook tot oorlog via de sociale onrust die volgt op droogtes en dalende landbouwopbrengsten. De Syrische burgeroorlog is een bekend voorbeeld.

Mark Lynas merkt ook op dat “de mens niet de enige is die lijdt”. Talloze plant- en diersoorten worden niet alleen bedreigd doordat de groeiende menselijke wereldbevolking steeds meer natuurgebieden inpalmt, maar ook doordat de klimaatverstoring hun ‘habitats’ onleefbaar maakt. Waardoor ze moeten opschuiven naar de polen en hogerop, de bergen op. “De roltrap naar uitsterven”.

De biomassa van de mens als soort, overtreft nu veruit die van de wilde dieren en nog meer doet de biomassa van de door mensen gehouden ‘nutsdieren’ dat.

“De niet aflatende vernietigingsgolf treft vrijwel alle leven op aarde” schrijft Lynas . Er is sprake van “defaunering”. “De afgelopen decennia zijn de populaties van 40 % van alle zoogdiersoorten en 32 % van alle gewervelde dieren gewoonweg gedecimeerd.” (Terwijl de menselijke populatie steeg van 2,9 miljoen mensen in 1958 naar de huidige 7,9 miljard = + 5 miljard op 63 jaar.)

“De statistieken van het ‘zesde grote uitsterven’ zijn zo overweldigend dat ze je bijna lamleggen” schrijft Lynas. Maar het zijn niet alleen soorten die verdwijnen – waaronder tal van voor de landbouw hoogstnoodzakelijke want bestuivende insectensoorten. (‘Insectageddon’) Heelder ‘voedselwebben’ en ‘ecosystemen’ stuiken ineen. Waardoor ziekteverwekkers zich over steeds grotere oppervlaktes verspreiden. Het ‘Coronavirus’ heeft dat wel duidelijk gemaakt.

De koraalsterfte kan een ver van ons bed gebeuren lijken. De opwarming van oceanen en zeeën, is dat niet. Al was het maar omdat ze tot steeds meer “vernietigende stormen” leidt, “de nieuwe gedrochten die bij onze 1° C-wereld horen.”

Lynas eindigt zijn hoofdstuk met een woordje over ‘ecologisch verdriet’. “Onze eigen kinderen zullen de verbazingwekkende en spectaculaire wereld nooit kennen, waarvan wij genoten toen we jong waren. Nu al, met 1° C, raakt onze aarde verarmd en verpauperd. Om wat we haar hebben aangedaan mogen we allemaal wel huilen.”

1,5° C

Alle hierboven al geschetste problemen worden uiteraard nog erger zodra we de 2° C wereldopwarming bereiken. Wanneer dat zal zijn, ligt nog niet vast, maar volgens de VN dreigen we al in 2025 aan 1,5° C te komen.

https://www.dw.com/en/global-heating-could-pass-key-mark-in-5-years-un/a-54116525

Dat is amper 10 jaar na het bereiken van de 1° C extra. Vermits het om een zichzelf versnellend proces gaat, riskeren we begin jaren 30 – en dan zullen de meesten van ons nog leven – de 2° C extra mee te maken.

2° C

De Noordpool helemaal zonder ijs: sneu alleen voor ijsbeer en poolvos ? Sneu voor heel de wereld met uit balans geraakte mondiale weersystemen ! Sneu voor de 136 megasteden die bij 2°C nog vaker zullen overstromen. Sneu voor al de mensen die ziek worden door zich breder over de planeet verspreidende muggen die ziektes overbrengen zoals knokkelkoorts, gele koorts en malaria (dat nu elke 2 minuten een kind doodt; in toto een half miljoen dodelijke slachtoffers in 2015).

Sneu voor de boeren die hun opbrengsten zien dalen én voor de consumenten die hogere prijzen betalen voor voedsel dat minder waard zijn zal: “hogere CO2-niveau’s maken gewassen minder voedzaam” legt Lynas uit.

En dat alles terwijl “de olifant in de kamer” groter en groter wordt. Een halve pagina’ besteedt Lynas aan de bevolkingsgroei die ons tegen het midden van de eeuw naar 9,5 tot 10 miljard mensen brengt, terwijl overal op aarde de levensomstandigheden verslechteren en de landbouwopbrengsten dalen.

Nu werd er vroeger al een paar keren te vroeg voorspeld dat de voedselproductie de aangroei van de menselijke bevolking niet zou kunnen volgen, maar door de ‘groene revolutie’ kwamen die voorspellingen niet uit. Wat is die ‘groene revolutie’ echter anders dan een verhoogde uitbuiting én vervuiling (met enorm veel gif) van de Aarde ?

Maar niet voedseltekort dreigt het grootste probleem van veel wereldsteden te worden, wel drinkwatertekort. Zodra de gletsjers in de Himalaya weg zijn, vallen alleen al in zuidelijk Azië 1 tot 2 miljard mensen zonder drinkwater. Lynas vermeldt het niet maar het Zuid-Afrikaanse Kaapstad viel in 2018 al eens bijna volledig zonder drinkwater.

Stel je voor: geen drinkwater maar met je voeten in het zeewater terwijl het zweet van je afdruipt door de hitte. “Veel mensen begrijpen de impact van 2° C niet”, schrijft Lynas.

En dan zijn er nog van die figuren die alles extra verergeren. Zoals ‘kapitein Kettingzaag’: de Braziliaanse president Bolsonaro. Lynas: “Vergeet alle gedoe met atmosferische parameters, misschien dat de klimaatmodellen voortaan ook de factor menselijke achterlijkheid moeten meewegen.”Achterlijkheid en hebzucht. Grenzeloze hebzucht die het alfa en omega vormt van een systeem dat we kapitalisme noemen.

3° C

“Betreden we de 3° C-wereld, dan belanden we in een warmer klimaat dan iemand van onze soort ooit heeft meegemaakt. Je moet de geologische klok ongeveer 3 miljoen jaar terugdraaien” om in een tijdperk (het Plioceen) te belanden met een temperatuur die gemiddeld 2 tot 3° C hoger ligt dan begin 20^ste eeuw. Je moet dus terug tot voor de komst van onze soort, Homo Sapiens.

Een arm, dichtbevolkt stromenland zoals Bangladesh staat het ergste te wachten, maar ook de rijke V.S. zullen fortuinen uitgeven aan bescherming tegen de rijzende zee. Wie zal de kosten dragen ? Logisch gezien al die (olie- en andere) bedrijven die de klimaatopwarming veroorzaakten en die toen ze daar al volop mee bezig waren, “30 jaar lang een uiterst effectieve ontkenningscampagne voerden.”

Water, overal water, maar niet om te drinken. En hitte, “heter dan de hel”. Lynas neemt ons mee naar India en Pakistan waar ze de jongste jaren reeds vreselijke hittegolven ondergingen waarbij al duizenden mensen stierven.

“Terwijl 30 % van de wereldbevolking nu al jaarlijks aan 20 of meer dagen van ‘dodelijke hitte’ wordt blootgesteld, zal dat aantal bij 3° C stijgen naar 53 %.” Door “verwoestende megahittegolven” “komt de bewoonbaarheid in grote gebieden van de tropen ernstig in het gedrang”. “Immense volksverhuizingen”zullen het gevolg zijn “met onvoorstelbare sociale en politieke consequenties over de hele planeet.”

“Bij 3° C zal de helft van de mondiale landoppervlakte uit droge gebieden bestaan”. Misoogsten en lagere opbrengsten zullen leiden tot ‘voedselschokken’ en … voedselrellen. Continenten vervallen in chaos. Ecosystemen storten in.

4° C

Doordat de door CO2 en methaan- (vrijkomend uit de weggesmolten permafrost) alsook nog andere broeikasgassen veroorzaakte klimaatopwarming, ook zonder bijkomende CO2-uitstoot door de mens, nog een tijd doorgaat, halen we wellicht ook de 4° C.

Bij 4° C zal “in grote delen van de planeet voor lange tijd een dodelijk broeikasklimaat heersen”. Grote branden met massa’s stofontwikkeling zullen er ook bij horen. “4° C betekent dat we onze wereld letterlijk in brand gestoken hebben.” “Orkaan-alarm”, “Mislukte oogsten”, “Massa-extinctie” …

“Grootschalige terugkoppelingen zijn op gang gekomen die het opwarmingsproces in een onstuitbare opwaartse spiraal dreigen te stuwen.” Door ”de permafrost-koolstof-terugkoppeling maken we tegen het einde van de eeuw de overstap mee naar een nog heter tijdperk – de super-broeikaswereld van 5° C.”

5° C

Beeld uit ‘Greed’ (‘Hebzucht’): zullen we elkaar in een verzengend hete wereld naar het leven staan zoals in de in ‘Death Valley’ gesitueerde speelfilm uit 1924 van Erich Von Stroheim ?

Lynas hoofdstukken worden steeds dunner én extremer. 5° C: dan moet je denken aan toestanden zoals nu in de Amerikaanse ‘Death Valley’-woestijn.

Dan wordt het overleven in “klimaatvluchtoorden” (op bv. het Zuidereiland van Nieuw Zeeland) waar om gevochten zal worden om er in te mogen. De politiek zal nog meer verextreemrechtsen. Lynas merkt op hoe extreemrechts vaak de klimaatverstoring minimaliseert of ontkent. Verzet tegen klimaatmaatregelen maakt deel uit van hun ‘cultuuroorlog’.

Behalve speculeren op wat komt, gaat Lynas ook terug naar wat al eens was. Naar het vroege Eoceen en het PETM. Hij zoekt naar verklaringen voor het ontstaan van de toenmalige broeikassituatie en eindigt zijn hoofdstuk aan het einde van het Perm-tijdperk. “251,94 miljoen jaar geleden. Bij de zwaarste uitstervingsgolf aller tijden ging 90 % van alle leven op aarde verloren. En het gebeurde bij een plotselinge wereldwijde temperatuurstijging van 6 ° C.”

6° C (En misschien wel 7° C én heter !)

Dit hoofdstuk begint Lynas met de vraag waarom wetenschappers aan de mogelijkheid dat we de planeet tot 6 of meer graden aan het opwarmen zijn, zo weinig aandacht geven. Omdat het hun voorstellingsvermogen te boven gaat ? Omdat ze niet als doemdenker willen weggezet worden en hun carrière in gevaar brengen ?

Feit is dat het IPCC de mogelijkheid van 6° al meer dan 15 jaar plausibel acht. Om de 6° nog waarschijnlijker te maken, doen sommigen wel erg hun best. Zie de razendsnel ontwikkelde schalie-olie en -gas-winning. Denk aan de wetenschapsontkenning op ‘sociale media’.

Willen we ons het ergste voorstellen, kunnen we weer terugkijken naar hoe het vroeger al ontspoorde. “De Aarde is meermaals afgedwaald naar de gevarenzones, zowel heet als koud. Terugkoppelingen kunnen in beide richtingen werken – als CO2 te krap wordt, verzamelen zich ijs en sneeuw aan de polen waardoor de binnenkomende zonnestraling wordt weerkaatst en de planeet verder afkoelt.” (Het omgekeerde van wat nu bezig is.)

“Maar altijd werd” na een tijd “het evenwicht hersteld.” Vroeger toch. Maar misschien hebben we nu wel zo’n fel broeikaseffect op gang gezet dat de Aarde sneller dan voorzien, eindigt als een tweede Venus.

Op Venus is de oppervlakte-temperatuur gemiddeld 460° C. Heet genoeg om lood te smelten. Deels doordat onze buurplaneet dichter bij de zon staat maar ook “omdat Venus ergens in zijn vroege geschiedenis door een op hol geslagen broeikaseffect werd getroffen, waardoor de planeet definitief stierf.”

De Aarde ontsnapte aan zo’n scenario maar “onze foutmarge krimpt doordat de zon steeds heter wordt.” “Als al het andere gelijk blijft, zo berekenen wetenschappers, zal de Aarde ‘thermisch catastrofaal op hol slaan als de zonneconstante 6 % helderder wordt dan nu, wat over 650 miljoen jaar zal gebeuren.” Maar “vochtige broeikasomstandigheden” kunnen al veel eerder plaatsvinden, “namelijk over slechts 170 miljoen jaar.”

Finaal gaat de planeet er dus aan. Zo gaat dat in het heelal. Maar moeten wij dat versnellen ? Lynas: “Niemand weet precies waar het omslagpunt ligt.” “Maar voor een zelfmoordbeest dat zijn thuisplaneet wil vernietigen, moet het haalbaar zijn.”

“Eén ding is zeker: hoe meer fossiele brandstoffen we blijven verstoken, hoe dichter we komen bij dit vreselijke, ultieme kantelpunt. (…) Waarmee we het voortbestaan in gevaar brengen van misschien de enige planeet in het universum die leven heeft voortgebracht en gekoesterd in al zijn prachtige schoonheid en verscheidenheid.”

Het Eindspel

In zijn slothoofdstuk herhaalt Lynas het nog eens kort en krachtig. Ik probeer het hier nog krachtiger samen te vatten.

Eén: met heel de economische CO2-uitstotende machinerie die er al is en nog gepland staat, schieten we onherroepelijk door de in het Akkoord van Parijs beloofde beperking tot 1,5° C. Lynas: “Onze leiders beloofden ons de hemel, maar met hun feitelijke beleid belanden we straks in de hel.”

Wat Mark Lynas dan aan maatregelen voorstelt klinkt echter zo drastisch dat je er gif kan op innemen dat het niet zal lukken: “We moeten direct stoppen met de verkoop van auto’s en vrachtwagens – alles waar een verbrandingsmotor in zit – en ook met de verkoop van CV-ketels, vliegtuigen, schepen, cementovens, hoogovens en andere industriële machinerie. Aan dit alles moet een einde komen, ongeacht de gevolgen voor de werkgelegenheid en de economie.”

“Als je denkt dat dit teveel van het goede is” (en hij heeft ondertussen nog heel wat meer opgesomd) “dan moeten we er eerlijk voor uitkomen dat we het doel van 1,5° C loslaten.” Maar dan is het op naar 2,3 en misschien nog veel meer graden opwarming.

“Volgens de Climate Action Tracker is er een kans van 1 op 4 dat het huidige beleid van regeringen ons in de eerste fase van de 5° C-wereld brengt.” In twee woorden: “Onvoorstelbaar onleefbaar.”

Dan komt misschien nog wel het strafste van al van het boek van Lynas. Onder zijn slottiteltje “Kies voor het leven” roept hij op om toch de moed niet te laten zakken. Als we maar dit doen en dat laten … Ik noteerde er op pagina 305 zelf bij: “en stoppen met nog meer mensen bij te maken.” Maar draai het blad om en daar zie je dat Lynas zichzelf de vraag stelt of “we nog wel kinderen moeten nemen.” Zijn onvoorstelbaar antwoord: “Natuurlijk moet je kinderen nemen !” En “vechten voor hun toekomst” enzoverder …

Het boek eindigt hyper-emotioneel met Lynas die zich op de borst klopt: “Indien nodig zal ik nog jaren, decennia doorvechten, met eindeloze vastberadenheid en grenzeloze liefde, totdat de temperatuur niet meer stijgt en onze kinderen een toekomst hebben.”

Met liefde doorvechten … Heeft hij ooit echt gevochten ? De ander een bloedneus geslagen om maar dat te vermelden. Het woord vechten wordt door schrijvers wel wat vaak gratuit gebruikt.

En hoe kan hij er nog maar aan denken, dat hij in zijn eentje het hele kapitalisme – een term die hij nauwelijks of niet gebruikt – kan stoppen ?

Daarbij moet ik terugdenken aan wat de vroegere Ons Erfdeel-hoofdredacteur Luc Devoldere ooit schreef in een bespreking van het Dagboek van keizer Marcus Aurelius. Een stoïcijn die zijn uiterste best deed om een goed keizer te zijn. Een groot deel van zijn leven besteedde hij in legerkampen aan de grenzen van het Romeinse Rijk, maar in de toenmalige migratie-golven zag hij zich geconfronteerd met krachten die geen mens bedwingen kan, zo verwoordde Devoldere het.

Wel, zal het zo ook Lynas en ons allen niet vergaan ? De klimaatverstoring is al te ver doorgeschoten en de grote economische machts-systemen blijven voluit voor hun korte termijn belangen gaan. Daar kan geen schrijver of geen ander mens tegen op. Dankzij Lynas’ boek weten we nu wel waar het dreigt op uit te lopen.

Laten we dat afremmen waar kan, en hopen op ‘het onverwachte’. Misschien moet Lynas maar eens een boek schrijven over hoe de Aarde vroeger dan toch weer kantelde naar afkoelperiodes. Dat zou interessant zijn om ‘hoop’ te kunnen krijgen.

Jan-Pieter Everaerts

‘Zes Graden’ is een uitgave van EPO en Uitgeverij Jan Van Arkel: https://www.epo.be/nl/ecologie/4633-zes-graden-9789462672543.html

KLIMAAT-BOEK 5

Met Bill Gates de ‘klimaatramp’ vermijden ?

Door het quasi-monopolie van de besturingssoftware van het door hem mee opgerichte Microsoft, behoort Bill Gates al jaren tot de absolute top van ’s werelds rijksten. Eind 2020 werd hij alleen voorafgegaan door Jeff - Amazon - Bezos en Elon - Tesla - Musk.

En terwijl 2020 de wereld in een fenomenale pandemie-crisis stortte, werden de rijkste 3 nog rijker. Het vermogen van Gates klom van 113 naar 129 miljard dollar. 16 miljard dollar extra dus én dan had “zijn vermogen nog veel hoger kunnen zijn als hij niet talloze miljarden had geïnvesteerd in zijn filantropische Gates-stichting”, zo valt te vernemen op https://www.manners.nl/miljarden-rijkste-personen-2020-rijker/

Door zijn financiële inzet voor tal van goede doelen over zowat de halve wereld, kon Gates ooit in een interview pochen dat niemand meer levens gered heeft dan hij. Dat valt uiteraard onmogelijk te berekenen, maar de claim typeert Gates. Altijd de beste willen zijn én de concurrentie genadeloos uitschakelen. Maar daardoor én door de haaienpraktijken van Microsoft, botst Gates op veel weerzin en weerstand. De geknipte figuur voor ‘samenzweringstheorieën’.

Van geldwolf tot goed menende visionair ?

Begin dit jaar bracht Gates een boek uit onder de titel “How to avoid a climate disaster”. In het Nederlands vertaald als “Hoe we een klimaatramp kunnen vermijden”. Met deze ondertitel: “De oplossingen die er al zijn en de doorbraken die we nodig hebben.”

Klinkt veelbelovend, maar leest u, voor u naar de boekenwinkel holt of naar bol.com surft, toch even lezen wat er te leren viel uit een ‘interview’ door Dirk Draulans met Gates in Knack op 17 februari (1) en een kritische doorlichting door Ruud Goossens van ‘De goede werken van Bill Gates’ in De Standaard van 27 februari 2021. (2) Plus uiteraard de nodige Groene Belg-bedenkingen.

Bij Knack stond er bovenaan dit: “Dirk Draulans sprak met Bill Gates”. In feite ging het om een onlinegesprek via ‘Teams’ (nog zo’n product van Microsoft waarmee het zijn greep op de wereld versterkt). Draulans moest toegeven dat zelfs “converseren een groot woord is, want elke journalist mocht één vraag stellen”. Dat leidde tot 12 exposés door Gates “waarvan sommige te kwalificeren waren als gebalde TED Talks”.

Zelfpromotie: daar kent de Amerikaan alles van. In De Standaard gewaagde journalist Ruud Goossens van het ‘mediatiek offensief’ dat met het boek gepaard ging. “Wie de internationale pers volgt, kan al enige tijd niet aan Bill Gates ontsnappen. De voormalige Microsoft-topman stond met grote interviews in The New York Times, The Atlantic, Financial Times en Die Zeit. Hij passeerde zelfs langs Knack en De Standaard.”

Goossens verwonderde zich erover “met hoeveel goodwill de journalistiek Gates tegemoet treedt. Een verschil met 20 jaar geleden. Toen werd Microsoft in de VS achtervolgd door de antitrust-autoriteiten. Het bedrijf had zijn monopolie misbruikt om concurrenten als Netscape af te houden. Gates werd neergezet als meedogenloze geldwolf.” En dan nu: een goed menende visionair ?

De Zweedse academicus Stefan Gössling berekende dat Gates met al zijn vliegverkeer in 2017 een ecologische voetafdruk had die zo’n 16.000 keer groter was dan die van een gemiddelde mens. Erger is dat Gates pas in 2019 besliste dat zijn stichting niet meer zou investeren in olie en gas. Anno 2021 heeft de Foundation nog steeds aandelen van bedrijven zoals BP en ExxonMobil.

Een late ‘bekeerling’

In Knack gaf Gates toe dat hij pas in de jaren 1990 naar ander zaken dan software begon te kijken. Eerst “naar de gezondheidszorgen, vooral in Afrika, met zijn hoge kindersterfte. Overheden investeerden nauwelijks in de strijd tegen malaria en diarree, dus begonnen wij dat te doen met de Gates Foundation, die in 2000 de grootste stichting ter wereld werd. Pas nadat ik vanaf 2008 niet meer fulltime met Microsoft bezig was, kwam de klimaatproblematiek op de agenda.”

Mooi omfloerst verwoord. Goossens was duidelijker: “Gates raakte er pas in 2006 van overtuigd dat de mens verantwoordelijk is voor de opwarming van de planeet.”

Onaardig laat. Dat het klimaat opwarmt door toedoen van de mens is al geweten van minstens 1958 en de eerste ‘An Inconvenient Truth’-docu van Al Gore dateert van 2006. Toen leefde de problematiek zelfs al bij heel wat ‘modale’ Belgen.

Simplistisch geloof in mirakel van nieuwe kerncentrales ?

Zoals Knacks hoofdtitel aangaf, komt Gates nu dit beweren: “Zonder mirakel hebben we kernenergie nodig”. Meer dan waarschijnlijk heeft Gates de jarenlange discussies over de problematiek van kernenergie gerateerd. Als oud-gediende van de anti-kernenergiebeweging kan ik ze u wel even op een rij zetten, de belangrijkste nadelen van kernenergie:

de torenhoge bouw- en verzekeringskosten;
de veiligheidsrisico’s: herinner u Three Miles Island, Tsjernobyl met zijn wolken kankerverwekkende radioactiviteit over grote delen van Europa, Fukushima …;
het opslagprobleem: radioactief afval moet eeuwen beveiligd worden;
de dreiging van ‘vuile bommen’: gewone bommen’ aangevuld met (het almaar meer circulerend) radioactief afval (deels uit ‘failed states’),
de dreiging dat steeds meer landen via hun burgerlijk ook een militair kernprogramma ontwikkelen.
de afhankelijkheid van grote energieconcerns die de kerntechnologie monopoliseren en gedecentraliseerde alternatieve energievormen saboteren;
En dan is er nog het begin van alles: de uranium-ontginning zelf waarover heel weinig bekend raakt maar die de bevolkingen (in bv. West-Afrika) door de vrij gekomen radioactiviteit, met veel gezondheidsproblemen opzadelt. Gezondheid: het eerste goede doel van goed boeleke Gates.

Nu investeert Gates wel in een nieuw type kerncentrale: volautomatisch, op oude kernbrandstof. Maar dat type bestaat “voorlopig uitsluitend in supercomputermodellen”. Vraag is hoe lang we op dat ‘mirakel’ moeten wachten voor het operationeel zal zijn.

PPS: Winst voor de privé, kosten voor overheid en samenleving

Geheel in de lijn van zijn Microsoft-werk, steunt het plan van Gates om tegen 2050 een nul-uitstoot van broeikasgassen te realiseren, sterk op (technologische) innovatie.

Maar “innovatie mag niet beperkt worden tot technologie” zo schreef Draulans, Gates samenvattende. “Ze moet ook betrekking hebben op het functioneren van de markten en het bepalen van het beleid. Bovendien moeten er nieuwe financiële instrumenten komen om overheden en privé-investeerders toe te laten samen de schouders te zetten onder projecten.”

Klinkt mooi maar uit eigen land kennen we dat als PPS (publiek-private-samenwerking): een systeem waarbij privé-investeerders vooral aan hun winst denken én de risico’s en verliezen op de overheden afschuiven.

CO2 voorkomen of af- en opvangen ?

Voor Gates moet de economie blijven groeien én dus zal ook de CO2-uitstoot dat doen. Maar je kan CO2 ook ‘bemeesteren’.

Door middel van een ‘koolstoftaks’ waar in België nu ook de Nationale Bank voor pleit (De Standaard 13/2/21) en die in Finland al sinds 1990 bestaat net als nu ook in 16 andere Europese landen, kan de overheid zowel de uitstoot doen krimpen als geld innen dat gebruikt kan worden om CO2 weer op te vangen en op te slaan.

Voor het opvangen en opslaan bestaan er grosso modo drie ‘methoden’:

Opslag via de natuur: weidelanden, bossen, gesteente … Vandaar het pleidooi voor herbebossing, maar in dichtbevolkte regio’s is dat haast niet meer mogelijk.
‘Afvang’ via de industrie: in de Belgische havens wiens industriële activiteit instaat voor “40 % van de CO2-uitstoot in Vlaanderen” wordt ingezet op de “afvang van CO2 om die daarna vloeibaar te maken en op te slaan in lege gasvelden in de Noordzee. Voor het hergebruik van CO2 als grondstof voor industrie of bouw, is het nog wachten op technologische doorbraken.” (DS 27/2/2021)
De derde methode betreft de ‘direct air capture’-techniek, waarin Gates stelt “de grootste investeerder wereldwijd” te zijn. Het gaat om “het actief uit de lucht plukken van CO2, wat iets anders is dan het afvangen van CO2 op het einde van een productieproces.” “Vreselijk duur’ geeft Gates toe. ‘De concentratie van koolstofmoleculen in de lucht is zo laag dat er veel energie voor nodig is om ze er uit te halen.” Wanneer ooit zal deze methode praktisch bruikbaar zijn ?

In het nummer 1 van het ecologisch tijdschrift Oikos van 2020 dacht Johan Malcorps ook na over technologieën van de toekomst. Titel van zijn artikel: “Geo-engineering: ultieme redding of ultieme vloek ? De technologiestrijd: voorkomen of genezen ?”

Niemand betwist dat schone technologieën van groot belang worden, opende Malcorps maar wat te denken van de fantasieën over het op grote schaal manipuleren van de regens en het zonlicht of het ‘bemesten’ van oceanen (met bv. ijzervijlsel) ? Het CO2 uit de lucht halen (waar Gates in investeert), werd ook vermeld en lijkt nog één van de minst omstreden technologieën, maar is ze ook realistisch ?

Vele vormen van ‘geo-engineering’ houden het grote risico in dat de remedie erger wordt dan de kwaal. Dat bv. voedselketens diepgaand verstoord worden. Bovendien vormen zulke ‘fantasieën’ een excuus om nu niets te doen, om de problemen op de rug van toekomstige generaties te schuiven. Nergens anders is dat nu al duidelijker dan inzake de kernafvalproblematiek. Wat zouden wij de Romeinen dankbaar zijn, mochten we nu nog altijd hun nucleair afval moeten opslaan en bewaken …

Als Microsoft en Gates eerlijk hun belastingen zouden betalen …

Verwondert het dat Gates in Knack pleitte voor meer overheidsoptreden ? Voor gerichte onderzoeks- en ontwikkelingsbudgetten. Gates: “Het is toch te gek voor woorden, dat ik de grootste investeerder ben in belangrijke innovatieve technologieën en niet een overheid. Het is de wereld op zijn kop.”

Te gek voor woorden: dat zegt de man die steenrijk werd door de superlage belastingen in de V.S., maar vervolgens overheden aanklaagt omdat ze te weinig investeren.

De toestand in de V.S. is zo absurd dat Gates net als collega-miljonairs Warren Buffet en Georges Soros al pleitte voor hogere belastingen. Maar toen in 2019 de Amerikaanse presidentskandidate Elizabeth Warren en later ook Alexandria Ocasio-Cortez, met plannen kwamen om de superrijken serieus te belasten, ging Gates in het verweer met het argument dat hun plannen de ‘innovatie zouden afremmen’. ( https://www.bbc.com/news/world-us-canada-50333597 )

Ruud Goossens stelde in De Standaard dat “als Bill Gates van deze planeet een betere plek wil maken, hij zijn netwerk bij Microsoft beter kan gebruiken om de fiscale gebruiken daar wat bij te sturen. Miljarden heeft het bedrijf de laatste decennia ontweken aan belastingen. Als Microsoft daarmee ophoudt, kan de héle samenleving mee beslissen in welke goede werken dat geld geïnvesteerd moet worden.”

Democratisch probleem

Doordat rijke filantropen in plaats van belastingen te betalen, liever zelf beslissen welke goede doelen ze steunen krijg je een terugval in het soort ‘liefdadigheidswerken’ dat we kenden voor de opkomst van de door de vakbonden afgedwongen sociale verzorgingsstaten die basisvoorzieningen tot een recht en niet een gunst maakten.

Ruud Goossens ging dieper in op het ondemocratische karakter van Gates ‘filantropische projecten’.

“Omdat hij zulke grote bedragen uittrekt, kan hij ook enorm op de agenda wegen. Ongeveer 10 % van het budget van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) komt van zijn stichting. Daarmee staat die op nummer 2, voor Duitsland. Dat geld komt niet als een blanco cheque, Gates geeft zelf aan waarin het geïnvesteerd moet worden. (…)

Daarin schuilt een democratisch probleem. Al die investeringen in goede doelen zijn fiscaal aftrekbaar. Ze leiden ertoe dat de belastingkas minder gestijfd wordt. Alleen heeft de belastingbetaler geen enkele inspraak in de besteding van die middelen. Daarover beslissen alleen Gates, zijn echtgenote en Warren Buffett, die in de Gates Foundation stapte. Ongezonde machtsconcentratie.

Er staat immers geen muur tussen de zakelijke en de caritatieve activiteiten van Gates. Via zijn stichting is hij erg actief in de vaccinindustrie. In die hoedanigheid toont hij zich een groot verdediger van een streng patentrecht. Dat lijkt te botsen met de doelstellingen van de Gates Foundation: zo veel mogelijk geneesmiddelen bij zo veel mogelijk mensen krijgen. Het spoort echter wel met de economische belangen van iemand die rijk werd met software. Er zijn nauwelijks bedrijven die zo hard afhangen van een strak intellectueel eigendomsrecht als Microsoft. (…)

Journalist Tim Schwab vlooide uit dat de stichting van Gates voor honderden miljoenen dollars geeft aan bedrijven waarvan ze zelf aandelen heeft.

‘Filantrokapitalisten’ drukken overigens ook “hun eigen zakelijke en ‘efficiënte’ aanpak door. Ze willen dat er met concrete doelstellingen wordt gewerkt die meetbaar zijn op korte termijn.” Dat leidt er echter toe dat “minder in het oog springende doelen, zoals de voorbereiding op een noodtoestand” lager op de WHO-agenda kwamen te staan.

Nog meer blinde vlekken

Zit Gates niet zodanig gevangen in zijn technologisch denken dat je hem bv. niet hoort over consuminderen ? Draulans schreef dat “hij een koele minnaar is van het terugdringen van het energieverbruik”. Integendeel: Gates beklemtoont dat “miljarden mensen in de nabije toekomst meer energie zullen nodig hebben.”

Ruud Goosssens zag het ruimer: “‘Filantrokapitalisten’ blijven bijzonder vriendelijk voor het systeem dat hen zelf naar boven heeft gestuwd. Dat geldt ook voor Gates en zijn boek. Hij gelooft niet dat grote gedragswijzigingen en minder energieverbruik realistisch zijn. Het moet allemaal van innovatie komen. Dat kan oprecht zijn, maar het leidt er wel toe dat er volgens Gates massaal geïnvesteerd moet worden in projecten waaraan hij zelf ook verbonden is.”

Merk verder op dat dat het tweede – of volgens sommigen zelfs het eerste, het grootste – ecologische gevaar voor de menselijke samenleving, in de redeneringen van Gates schromelijk over het hoofd gezien wordt: de kelderende biodiversiteit, de ineenstorting van onze aardse ‘ecologische systeemdiensten’. Iemand enige idee hoe die eventueel misschien mogelijkerwijze ‘technologisch te fixen’ zouden kunnen zijn ?

Overdreven optimisme of kortzichtige zelfoverschatting ?

Aan het eind van het ‘interview’ in Knack gaf Gates toe “af en toe wat gefrustreerd te raken, als ik zie hoe moeizaam het gaat, hoe weinig concrete plannen er zijn, hoe sommigen (…) maar wat aanmodderen.” Maar hij besloot optimistisch met te stellen dat “er veel goede wil is op veel fronten. De pandemie heeft ons geleerd dat we een grote uitdaging aankunnen als we er samen de schouders onder zetten. Dat stemt hoopvol.”

Euh … Wat heeft de pandemie ons geleerd ? Een jaar na de uitbraak woedt die pandemie nog volop in grote delen van de wereld. Is het boek van Gates niet zoals journalist Tim Schwab al schreef, een ‘lange reclamefolder’ ?

Jan-Pieter Everaerts

Voor meer kritische visies op het filantropisme van Gates en op zijn boek: zie bv.

Rob Larsons artikel « Bill Gates’s Philanthropic Giving Is a Racket » bij Jacobin Magazine :https://www.jacobinmag.com/2020/04/bill-gates-foundation-philanthropy-microsoft
Reid Singers artikel “Is Bill Gates’s Climate-Change Book Worth Reading?” bij Outside Online:https://www.outsideonline.com/2421194/bill-gates-how-to-avoid-a-climate-disaster-book-review

KLIMABOEKEN 6-7

“Onder een witte hemel’

De Britse The Guardian bracht op 6 maart 2021 een interview van Jonathan Watts met Elizabeth Kolbert. Zij ging voor haar boek “Under a White Sky” op zoek naar wetenschappers die broeden op technologische methodes om de klimaatverstoring een halt toe te roepen.

Zal technologie de klimaatcrisis oplossen of erger maken ?

Het vorige boek van Elizabeth Kolbert, ‘The Sixth Extinction’, won een Pulitzer-prijs. In ‘Under a White Sky,’ stelt de milieuschrijfster onze verslaving aan technische oplossingen in vraag. Robots op koraalriffen, giga-barrières om gletsjers tegen te houden, gesimuleerde vulkaanuitbarstingen om de opwarming van de aarde te compenseren ... Kan technologie de puinhoop herstellen die we hebben gemaakt? Elizabeth Kolbert is niet overtuigd.

Jonathan Watts: "In‘ Under a White Sky ’onderzoekt Kolbert de allernieuwste wetenschappelijke vooruitgang. (…) Een van de meest geavanceerde geo-engineeringplannen die momenteel worden besproken, is het simuleren van een vulkaanuitbarsting door de atmosfeer elk jaar te vullen met een miljoen ton zwaveldioxide om de warmte van de zon terug de ruimte in te reflecteren. Wetenschappers hebben berekend dat dit verkoelende effect de door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde zou compenseren, maar de voordelen zouden tijdelijk en ongelijk verdeeld zijn. Om te voorkomen dat de temperatuur weer omhoog springt, zijn herhaalde toepassingen nodig, die in sommige delen van de wereld catastrofes kunnen veroorzaken om andere te redden. Kolbert zegt dat dit in het beste geval wat tijd kan opleveren, maar in het slechtste geval het leven voor miljoenen onmogelijk kan maken. Mogelijke bijwerkingen zijn: conflicten, zure regen, aantasting van de ozonlaag, lagere stroomopwekking door zonnepanelen en een verandering van het spectrum van licht zo diep dat de blauwe hemel zou vervagen en we allen onder een witte lucht zouden leven.”

“A book about people trying to solve problems

created by people trying to solve problems”.

Watts oordeelde dat Kolberts boek “zorgvuldig journalistiek werk brengt dat enkele van de grootste uitdagingen van onze tijd onderzoekt. Het slaagt er ook in om vreselijk grappig te zijn. Net als in ‘Cat’s Cradle’ of ‘Catch-22’ zit de mensheid gevangen in een vicieuze cirkel, gecreëerd door haar eigen scheefgetrokken logica en techno-afhankelijkheid.” Dit is "een boek over mensen die problemen proberen op te lossen, gemaakt door mensen die problemen proberen op te lossen".

Kollbert vertelde Watts dat sommige wetenschappers met wie ze sprak, haar verklaarden dat ze hopen dat de technieken die ze bestuderen, nooit zullen worden toegepast.

Kolbert schreef ook over hoe we soorten uitroeien en vaak pas vlak voor de laatste exemplaren verdwijnen, in aktie schieten. Om die ‘wilde dieren’ dan te redden, moeten we ze wel opsluiten … “In another of those absurdist twists, “protecting” the wild increasingly means encasing it.”

Van Ed Wilson - bedenker van de term biodiversiteit - werd deze uitspraak geciteerd:

“We have paleolithic brains, we have medieval institutions and space-age technologies.’ That is a really dangerous combination and we are seeing that.”

“Zulke filosofische beschouwingen tillen Kollberts boek naar een buitengewoon niveau“, schreef Watts die er aan toevoegde dat we vergeten zijn dat onze planeet al een ‘technologisch’ wonder is: de enige gekende levenbarende planeet in het universum !

“We have forgotten or ignored that our planet is already a technological marvel – the only life-support system that we know of in the universe.”

‘De nieuwe klimaatoorlog’

Opletten met overmatig vertrouwen in onbewezen oplossingen

Jonathan Watts vermeldde nog twee andere “high-profile books recently published on the climate crisis.” Het eerste was het boek van Bill Gates dat hij met dezelfde scepsis benaderde als die hierboven.

Het tweede betreft ‘The New Climate War: The Fight to Take Back Our Planet” van de ervaren klimaatwetenschapper Michael Mann.

«Mann pleit voor een algehele systeemverandering om onze beschaving koolstofarm te maken. Dit omvat veranderingen van ethiek, politiek, financiën, communicatie, psychologie, gedrag en overtuiging. Technologie, in de vorm van wind-, zonne-energie en andere hernieuwbare energiebronnen, vormt een belangrijk onderdeel van het plaatje, maar Mann waarschuwt voor overmatig vertrouwen op onbewezen oplossingen zoals geo-engineering, die afleiden van eenvoudigere, goedkopere en veiligere alternatieven.”

Jonathan Watts rondde af met twee citaten van Mann:

"Geo-engineering behaagt de ‘vrije markt’-conservatieven, omdat het inspeelt op het idee dat marktgestuurde technologische innovatie alle problemen kan oplossen zonder tussenkomst of regulering van de overheid.”

“Een prijs voor koolstof, of prikkels voor hernieuwbare energie? Te moeilijk en te riskant. Ons storten in een grootschalig, ongecontroleerd experiment in een wanhopige poging om op de een of andere manier de effecten van de opwarming van de aarde te compenseren? Perfect!".

Meer over het boek ‘Under a white sky’ bij o.a. The New York Times: “Electrified Rivers and Other Attempts to Save the Environment”: https://www.nytimes.com/2021/02/10/books/review-under-white-sky-elizabeth-kolbert.html

Meer over ‘The New Climate War’ bij o.a. Science News: “The New Climate War exposes tactics of climate change ‘inactivists’”: https://www.sciencenews.org/article/new-climate-war-book-exposes-tactics-climate-change-inactivists

CONCLUSIES

Ons gunstig wereldklimaat verliezen = alles verliezen

Om af te ronden, eerst nog een recent bericht.

De vochtigheid-hitte-grenzen van ons 37°-Lichaam

Het artikel ‘Global heating pushes tropical regions towards limits of human livability’ van Oliver Milman op 8 maart in The Guardian over een nieuwe studie, beschreef goed hoe het zit met de combinatie ‘hoge luchtvochtigheid + hitte’. Vertalen we even de belangrijkste passages:

"Het vermogen van mensen om hun lichaamswarmte te reguleren, is afhankelijk van de temperatuur en vochtigheid van de omringende lucht. We hebben een kerntemperatuur van het lichaam die relatief stabiel blijft op 37 ° C, terwijl onze huid koeler is om warmte uit het lichaam weg te laten stromen. Maar als de ‘natteboltemperatuur’ - een maat voor luchttemperatuur én vochtigheid - de 35 ° C overschrijdt, kan het lichaam door een hoge huidtemperatuur zichzelf niet afkoelen, met mogelijk dodelijke gevolgen.”

"Als het te vochtig is, kan ons lichaam niet afkoelen door zweet te verdampen. Daarom is luchtvochtigheid zo belangrijk als we kijken naar de leefbaarheid op een warme plek."

Grote delen van de wereld – met name de tropen waar nu reeds 40 % van de wereldbevolking woont - worden heel ongezond om in te leven, zelfs nog voor de 1,5° C wordt overschreden, stelde de nieuwe studie ook.

"Het wereldwijde aantal potentieel dodelijke luchtvochtigheids- en warmte-toestanden verdubbelde tussen 1979 en 2017. Zo wees onderzoek uit. De komende decennia zullen naar verwachting zo’n 3 miljard mensen buiten de historische temperatuurschommelingen worden geduwd waarbinnen de mens de jongste 6.000 heeft kunnen leven." (https://www.theguardian.com/science/2021/mar/08/global-heating-tropical-regions-human-livability#:~:text=Global%20heating%20pushes%20tropical%20regions%20towards%20limits%20of%20human%20livability,-Rising%20heat%20and&text=The%20climate%20crisis%20is%20pushing,conditions%2C%20new%20research%20has%20found )

Eerst meer klimaatvluchtelingen, dan Venus-toestanden ?

Bon, en dan nu de conclusies. Die kunnen kort zijn.

Zonder drastisch ingrijpen wordt de planeet op de korte termijn op steeds meer plaatsen voor steeds meer mensen (denk aan eilandbewoners in de Zuidzee of aan boeren in de Sahel) tijdelijk en zelfs permanent onleefbaar. De schattingen van de huidige aantallen klimaatvluchtelingen lopen enorm uiteen: van een paar miljoen tot volgens het Rode Kruis in 2019 al 50 miljoen mensen. De aantallen hangen af van de omschrijvingen van het begrip ‘klimaatvluchteling’.

Maar dat er meer van die vluchtelingen komen, staat vast. Honderden miljoenen zelfs. Op de middellange termijn worden steeds meer uitgestrekte zones op aarde blijvend onbewoonbaar.

Als er niet één of andere drastische ommekeer kan gerealiseerd worden, dreigt zelfs heel de planeet voor de mens en talloze dieren en planten onleefbaar te worden. Met in het ultieme nachtmerriescenario een afglijden naar Venusachtige toestanden. Maar zover hoeft het in de min of meer nabije toekomst nog niet te komen, als de planeet net zoals in het verleden al meermaals gebeurde, door allerlei omstandigheden na een verhitting, toch weer een verkoeling zal inzetten. Maar of Homo Sapiens dat nog zal meemaken, dat is weinig waarschijnlijk.

Dus: geen tijd én geen geld te verliezen. Ons huidige gunstige klimaat verliezen, betekent alles verliezen.

Jan-Pieter Everaerts

26 maart 2021